Yuba Raj Chaulagain

–युवराज चौंलागाईं विचारधारात्मक रुपमा एकीकृत ने.क.पा. (माओवादी) अब पुरानो चिन्तन र ढर्राको कम्युनिष्ट पार्टी रहेन ।  हेटौंडामा सम्पन्न सातौं महाधिबेशनबाट यस पार्टीले बिचार र राजनीतिक क्षेत्रको स्थापनाकालीन मान्यतालाई थप बिकसित र परिमार्जित गरेको छ ।  अर्थात, पुरानो कार्यदिशालाई परिमार्जित गरि  नयां कार्यदिशालाई औपचारिक रुपले  स्थापित गरेको छ । २००६सालमा नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी स्थापना हुंदा कमरेड पुष्पलालले अगाडी सारेको किसान समुदायमा आधारित  नयां जनवादी क्रान्तिको मान्यता  अब पछि परिसकेको छ । नेपाली जनताको बलमा सञ्चालित जनयुद्ध र पटक–पटकका जनआन्दोलनहरुले  नेपालमा सामन्तवादलाई मूलत: परास्त गरिसकेका छन् । तर, यसले पूर्ण पूंजीवादी स्वरुप पनि ग्रहण गर्न सकेको छैन । यसले बैदेशिक हस्तक्षेपबाट मुक्ति प्राप्त गर्न पनि  सकेको छैन ।  तसर्थ, नेपाली समाजको आजको आधारभूत चरित्र अर्ध सामान्ती र अर्ध औपनिबेशिक नरहेर  दलाल तथा नोकरशाही पूंजीवादी र नव औपनिबेशिक रहेको छ  । समाजको आधारभूत चरित्रमा परिवर्तन आइसकेको हुनाले  अब नेपाली क्रान्ति...

–युवराज चौंलागाईं  नेपालका प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीको ६ दिने भारत भ्रमण शुरु भएको छ । प्रधानमन्त्रीको रुपमा ओलीको यो पहिलो औपचारिक बिदेश यात्रा हो । गणतन्त्र नेपालका प्रथम प्रधानमन्त्री प्रचण्डलाई छाडेर नेपालका हरेक प्रधान मन्त्रीहरुको पहिलो भ्रमण भारत नै हुने परंपरा अंगाल्नेमा ओली पनि लामबद्ध भएका छन् । अघोषित नाकाबन्दी गरेर सानो र भूकम्पबाट जर्जर छिमेकी मुलुक प्रति कठोर  व्यबहार गरेको छिमेकीको यो भ्रमण ऊसंगको बहुआयामिक सम्बन्ध व्यबस्थापनका दृष्टिले धेरै महत्वपूर्ण रहेको छ । नयां संबिधान बनिसके पछि नेपाल सम्पूर्ण रुपमा एउटा नयां अध्यायमा प्रबेश गरेको, भारत समेत जोडिएको मानिने दक्षिणी सीमा वर्ती नेपाली भूभागको आन्दोलन शिथिल हुंदै गएको र नाका वन्दीका कारण आफ्नै देश भित्र र बाहिर पनि भारत व्यापक रुपले विवादित रहदै आएको वर्तमान सन्दर्भमा दुई देशका बीचको सम्बन्ध व्यबस्थापनमा यो भ्रमण लाई महत्वका साथ लिनु पर्ने देखिन्छ ।तर, जिब्रोका छुरा नेपालका वर्तमान प्रधानमन्त्रीले आफ्नो मुलुकको हित साधना कति गर्न सक्छन त्यो भने अहिल्यै एकीनका साथ भन्न कठीन छ । सम्बन्धका उतार चढ...

के तिम्रो घुम्टो दुनियॉका यावत् सुन्दरता भन्दा पनि सुन्दर छ ? के तिम्रा ऑखा  पर्दा बाहिर हेर्न समेत नालायक छन्? अथवा तिम्रा कपालका रौंहरु हुंदैन हावामा तैरिएर फर्फराउनु? लक्ष्मीनियॉ भन तिमी किन लुकिरहेकी घुम्टो भित्र? एउटा कोठामा थुनिनु एउटा भान्सामा उनिनु रुंदै माइत जान पनि नपाउनु हॉस्दै छिमेकीसंग बोल्न पनि नपाउनु किन चुपचाप मानिरहन्छ्यौ यिनलाई ? जो सास थुनिने गरी अंगालो हाल्छ त्यो तिम्रो पति हो वा कुनै पापमोचनको खलनायक? जो तिम्रो जॉघ चिरेर पैदा हुन्छ र, पहिलो लात तिमीलाई हान्छ त्यो तिम्रो पुत्र हो वा कुनै 'कालाजादू'को संगीत वादक? लक्ष्मीनियॉ कस्तो लाग्छ तिमीलाई फुक्काफालहरुको दुनियॉ!? जो कस्छे सॉग्लोले तिम्रा कोमल हातपाउ त्यहि हो त तिम्री आमा!? जो बेच्छ बढाबढ लिलामीमा त्यो होला त तिम्रो बाबा !? जिउंदी तिम्रा शबयात्राका सूत्राधारहरु आफन्तै हुन् त तिम्रा !? लक्ष्मीनियॉ एउटा सानो आकाश एउटा पातलो घुम्टो अनि टुक्रा टाक्री दृश्यहरु बस् यत्ति मात्र होइनन् तिम्रा आफ्ना सम्पतिहरु घुम्टो खोल लक्ष्मीनियॉ यो दुनियॉ तिम्रो प्रतीक्षामा छ। ---------...

–युवराज चौंलागाईं  भदौ ३० गते संबिधान सभाले पारित गरेको नेपालको संबिधान असोज ३ गते राष्ट्रपतिबाट घोषणा भए पछि लागू हुंदैछ । तर, नयां संबिधान घोषणा संगै माओवादीले यसलाई कसरी लिने भन्ने बहस आम रुपमा चलेको छ । त्यसबारे यहां संक्षिप्त टिप्पणी गर्ने प्रयत्न गरिएको छ । बिरोधका स्वर नयां संबिधानको बिरोध गर्ने माओवादीहरु एकै खाले नभएर दुई थरीका छन् । एका थरी माओवादीहरु नयां संबिधानको बिरोधमा मुखर भएर लागेका छन्, केही भित्र भित्रै गुम्सिएको घुंवा छोप्न खोज्दैछन् । तै पनि, सारमा नयां संबिधानको बिरोध गर्ने माओवादीहरु ३ खालका भेटिएका छन् । पहिलो, भावनावादीहरु । यी यस्ता माओवादीहरु हुन् जो सांच्चैं भुंई तहबाट राजनीतिमा आएका हुन् र सापेक्षित इमान्दार पनि छन् । तर उनीहरुको दिमाग खासै चल्दैन, मन मात्र दौडिरहन्छ । उनीहरु बस्तुगत परिस्थितीलाई ठम्याउनै सक्दैनन् । जे हुने हो राम्रो हुनु पर्छ, पहिलाका सबै समस्या समाधान हुनु पर्छ र राम्रा दिन आउनु पर्छ भन्ने उनीहरुको मत रहन्छ । त्यसरी हेर्दा त यो संबिधानले धेरै नयां दिएन, समाजमा उथुलपुथुल ल्याएन, सबै आ–आफ्नै घर फर्कनु पर्ने भो † अन...

–युवराज चौंलागाईं आरम्भ हरेक शनिबार झैं त्यो दिन पनि सामल पिस्न घट्ट गएको थिएं । रामेछापको गुन्सी भदौरे गाउंको पुछारबाट बग्ने चौंरी खोलाको किनारमा प्रशस्त पानी घट्टहरु हुन्थे । काभ्रे र रामेछाप जिल्लाका वरिपरिका गाउंहरुका मान्छे र बस्तु भाउका लागि आहारा पिस्न चौबिसै घण्टा, बाह्रै महिना व्यस्त हुंदा पनि घट्टेहरु फुर्सदमा हुदैनथे । हामी शनिबार बिहानै पुल्ठो बालेर होहल्ला गर्दै करिब एक घण्टा ओरालो हिंडेर गहुं, मकै लगायतका अन्न पिस्न घट्ट जाने गथ्र्यौं । चांडै जांदा पालो चांडै पाइने आशामा राती नै दौडनु पर्दथ्यो । २०४६ सालको भदौको महिना थियो । म गह्रुंगो भारी र उकालोको मारले असिन पसिन भई थाकेर पिपल चौतारीमा पल्टिएको थिएं । त्यो साल म भर्खरै कक्षा ६मा पुगेको थिएं । बर्खे बिदा भर्खरै सकिएको थियो । कक्षाको पहिलो विद्यार्थी थिएं तर पढाईका अतिरिक्त अन्य कुरामा पनि ध्यान जान थालेको थियो । कहिले कांही राजनीतिका कुराहरु पनि सुनिन्थ्यो । यस्तैमा म भन्दा दुई कक्षा सिनियर एक जना गाउंकै दाई त्यहां आइपुगे । मसंग एक छिन बस्दै उनले राजनीतिका कुरा झिके । कुरै कुरामा बिद्यार्थी संगठनबारे चर्चा...

–युवराज चौंलागाईं बाफिलो राजधानी केही समय यता काठमाण्डौका मुख्य सडकहरुमा हिंडडुल गर्न सहज छैन । सार्वजनिक यातायात प्रयोग कर्ताहरुघण्टौ सम्म जाममा परी गाडी भित्र खांदिएर बस्नु पर्छ । हिंड्न पनि भनेको बाटो र समयमा पाइदैन । फराकिला सडकमाथि अड्डा जमाएर बसेका साना ठूला जुलुसहरु र तिनका वरिपरि बार हालेर उभिएका प्रहरीहरु काठमाण्डौको समकालीन आम दृश्य चित्र अन्तर्गत पर्दछन् । आज भोली काठमाण्डौलाई संबिधान लागेको छ । रोचक के छ भने काठमाण्डौमा कुनै मुद्दाको पक्षमा आजकल जतिको जुलुश हुन्छ, झण्डै त्यत्तिकै मान्छे उक्त मुद्दा विरोधी जुलुसमा पनि देखिन्छन् । धर्म निरपेक्षता वा हिन्दू धार्मीक राज्य, पहिचान सहित वा पहिचान रहित प्रदेश यस्ता केही विषय मध्ये हुन्, जसले नेपाली समाजको जगै समेत हल्लाई दिएका छन् । हालैको विनाशकारी भुंइचालोले हल्लाएर घरहरु चर्किए जस्तै संबिधानका धाराहरुमा समाज, क्षेत्र र मनोविज्ञानहरु पनि चर्किएका छन् । आज भोली उम्लदो चिया भन्दा तातो चिया गफले यो प्राचीन हिमाली मुलुकको राजनीति यति तातिएको छ कि नेताहरुले गद्दार, दलाल र जननेता जस्ता पदावली पाउन यहां कुनै आइतवार कुरिरहनु पर...